Penggunaan Bahasa Kesat Di Kalangan Mahasiswa UBD

1.0       PENGENALAN

Etika berbahasa perlu ada dalam diri setiap individu bagi membentuk suatu identiti yang baik. Ini adalah kerana melalui tutur kata yang diungkapkan itu akan dapat menggambarkan keperibadian dan perwatakan seseorang. Oleh itu, ketika berkomunkasi kata-kata yang dituturkan itu mesti ada nilai-nilai yang baik iaitu menunjukkan kesopanan dan kehalusan berbahasa agar orang yang dilawan bertutur merasa selesa dan aman.

Walau bagaimanapun terdapat sesetengah indvidu yang menggunakan bahasa yang kurang elok dan tidak sesuai iaitu menggunakan bahasa kesat. Penggunaan bahasa kesat adalah salah satu masalah yang perlu dipandang serius. Penggunaannya tidak kira peringkat umur, jantina mahupun status. Masalah ini walaupun tidak begitu kronik akan tetapi kesannya nanti boleh menjejaskan institusi masyarakat iaitu kurangnya nilai kesopanan dalam berbahasa.

1.1 Penyataan Masalah

Menurut Harimurti Kridalaksana (1983:74), ungkapan bahasa kesat atau kasar dianggap kurang sopan yang biasa digunakan oleh golongan yang berkedudukan rendah dari segi sosial dan pendidikan. Definisi tersebut juga lebih kurang sama dengan definisi yang diberikan oleh Timothy Jay (1992:6), bahasa kesat ialah bahasa yang digunakan oleh orang biasa atau bahasa yang tidak moden, tidak sesuai dalam masyarakat atau bahasa orang yang tidak berpendidikan.

        

          Sebagaimana definisi yang diberikan oleh Harimurti dan Jay bahawa penggunaan bahasa kesat hanya digunakan oleh golongan yang berkedudukan rendah dari segi pendidikan serta bahasa orang yang tidak berpendidikan. Bagaimana pula dengan institusi pengajian tinggi seperti Universiti Brunei Darussalam (UBD)? Tentu mahasiswa sedar atau tidak menyedari bahawa berkemungkinan mereka juga pernah menggunakan bahasa kesat. Adakah penggunaan bahasa kesat itu serius tahap penggunaannya di peringkat Universiti? Oleh yang demikian, analisis perlu dibuat bagi mengetahui penggunaan bahasa kesat di kalangan mahasiswa UBD.

1.2 Tujuan Kajian

Tujan kajian adalah untuk:

1.      Mengetahui penggunaan bahasa kesat di kalangan mahasiswa UBD.

2.      Mengenalpasti kosa kata penggunaan bahasa kesat.

3.   Sebanyak mana kekerapan penggunaan bahasa kesat yang digunakan oleh mahasiswa UBD.

4.     Mengetahui beberapa faktor dan seterusnya usaha menangani penggunaan bahasa kesat tersebut.

1.3 Metodologi Kajian

Metodologi kajian adalah menggunakan dua kaedah. Kaedah yang digunakan ialah kaedah kepustakaan dan kaedah lapangan.

Kaedah kepustakaan perlu dilakukan untuk kemudahan bagi mendapatkan bahan rujukan mengenai konsep dan makna bahasa kesat melalui kamus-kamus yang ada seperti Kamus Dewan. Selain daripada penggunaan kamus, buku-buku termasuk jurnal, majalah, latihan-latihan ilmiah juga digunakan sebagai rujukan untuk mendapatkan pengetahuan berkaitan kajian ini.

Di samping menggunakan kaedah kepustakaan, kaedah kerja lapangan juga digunakan untuk menggumpul data. Pengumpulan data adalah penting bagi membolehkan pengkaji membuat analisis data dan seterusnya mengemukakan hasil dapatan yang akan diperolehi. Melalui kajian lapangan, borang soal selidik yang sebanyak 100 keping telah diedarkan secara rawak kepada mahasiswa UBD. Selain itu, pengumpulan data juga dilakukan melalui pemerhatian yang bertujuan untuk mendapatkan maklumat tambahan yang tepat berkenaan dengan penggunaan bahasa kesat di kalangan mahasiswa UBD. Pemerhatian dibuat di dalam kawasan UBD seperti di perpustakaan, tempat letak kereta, bilik kuliah dan sebagainya.

Melalui dua kaedah yang digunakan ini akan dapat dinilai dan dianalisis adakah terdapatnya penggunaan bahasa kesat di kalangan mahasiswa UBD, serta faktor penyebab penggunaan bahasa kesat tersebut.

2.0       KONSEP DAN DEFINISI BAHASA KESAT

Bahasa ialah keupayaan fitrah manusia yang berupa satu sistem lambang bunyi suara arbritari yang dipersetujui bersama oleh satu kelompok sosial, dan digunakan sebagai alat berinteraksi (Kamus Linguistik, 1997:27). Bahasa secara umumnya adalah satu lambang pertuturan yang arbritari yang digunakan oleh manusia sebagai alat untuk berhubung. Oleh itu, bahasa memainkan peranan yang amat penting untuk berinteraksi di antara satu individu dengan individu yang lain. Ini adalah kerana bahasa itu dapat menjadi alat menggambarkan fikiran, perasaan, pengalaman, dan bahasa juga menjadi alat perpaduan. Di samping itu, bahasa juga dapat menjadi salah satu pengukur budi, perwatakan dan keperibadian seseorang.

Menurut Kamus Dewan (2007:772), kesat ialah sesuatu yang menyakitkan atau menimbulkan kemarahan, dan keras atau kasar (bukan kata-kata seseorang atau sesuatu perkataan). Bahasa kesat juga dipanggil sebagai bahasa kasar, lucah dan mencarut. Menurut Teo Kok Seong (2003:21), mecarut atau menyumpah itu boleh berlaku pada dua tahap. Tahap pertama ialah secara sedar atau sengaja mengungkapkannya dengan tujuan tertentu seperti ingin menghina atau menyakitkan hati seseorang dan sebagainya. Manakala, tahap kedua ialah secara tidak sedar atau tidak sengaja mengungkapkan sesuatu perkataan yang kotor secara spontan seperti melatah dan sebagainya.

Umumnya, bahasa kesat ialah bahasa yang tidak sopan atau tidak manis dituturkan atau diungkapkan kerana dapat menimbulkan kemarahan apabila orang mendengar atau membacanya. Ianya tidak boleh diungkapkan kerana apabila diungkapkan dapat menyakitkan hati seseorang dan sebagainya. Biasanya, bahasa kesat ini digunakan oleh orang yang sedang marah iaitu tidak dapat mengawal perasaan amarahnya, di samping bertujuan untuk menghina seseorang.

Bahasa kesat boleh dilihat daripada beberapa aspek sama ada dari segi perkataan, sebutan dan tatabahasa (Anderson dan Trudgill, 1990:14). Aspek perkataan itu merangkumi menyumpah, slanga dan sebagainya. Manakala, aspek sebutan ialah cara menyebut perkataan itu yang dilihat dari sudut suara, tekanan dan diksi. Kemudian aspek tatabahasa pula mengandungi banyak kesalahan yang berpunca dari berbagai aspek seperti tidak tahu menggunakan tatabahasa yang betul dan sebagainya.

 Dalam kajian Haini Haji Sabtu (2008), bahasa kesat membawa erti perkataan, frasa atau ayat yang seolah-olah kesat atau kasar yakni tidak sesuai dalam konteks kesopanan berbahasa. Beliau telah mengkategorikan bahasa kesat itu kepada enam kategori iaitu kata-kata kesat yang berkonotasi kebodohan, kata-kata kesat yang berkonotasi seks, kata-kata kesat yang berkonotasi pandangan buruk terhadap wanita, kara-kata kesat yang berkonotasi yang menjijikkan, kata-kata kesat yang berkonotasi panggilan yang dianggap buruk oleh masyarakat dan kata-kata kesat yang berkonotasi ciri-ciri panggilan kepada binatang.

3.0       ANALISIS KAJIAN

Bahagian ini akan membincangkan dan memaparkan analisis data yang diperolehi daripada borang soal selidik yang telah diedarkan kepada reponden (mahasiswa UBD). Hanya sebahagian sahaja yang dipaparkan dan dianggap perlu untuk dibincangkan.

3.1 Bangsa

            Berdasarkan borang soal selidik, latar belakang responden terdiri daripada bangsa Melayu, Cina, Dusun, Iban dan Bisaya. Melalui data tersebut, kebanyakannya dijawab oleh bangsa Melayu iaitu sebanyak 92%. Bagi bangsa Cina dan Dusun pula hanya 3%. Manakala, bangsa Iban dan Bisaya hanya 1% sahaja.

            3.2 Umur

Dari segi umur pula, responden yang berumur di antara 18 hingga 30 tahun ialah sebanyak 98%. Manakala umur di antara 31 hingga 40 tahun pula hanya 2% sahaja.

3.3 Pengguna Bahasa Kesat

Berdasarkan borang soal selidik, ramai yang memberi jawapan bahawa mereka adalah pengguna bahasa kesat iaitu sebanyak 59%. Manakala, sebanyak 41% pula, memberi jawapan bahawa mereka bukan pengguna bahasa kesat.

3.4 Penggunaan bahasa Kesat

Dalam borang soal selidik telah disenaraikan pilihan jawapan bagi penggunaan bahasa kesat. Sebanyak empat pilihan iaitu:

1.      Kadangkala secara sengaja.

2.      Kadangkala secara tidak sengaja.

3.      Selalu.

4.      Tidak pernah.

Berdasarkan keempat-empat senarai pilihan jawapan tersebut, peratusan yang paling tinggi penggunaannya adalah mereka yang menggunakan bahasa kesat kadangkala secara sengaja iaitu sebanyak 85%. Kemudian diikuti penggunaannya secara selalu iaitu 7%. Manakala peratusan bagi penggunaan bahasa kesat kadangkala secara tidak sengaja dan tidak pernah menggunakan bahasa kesat adalah paling rendah iaitu hanya 4% sahaja.

3.5 Sasaran Bahasa Kesat

Berdasarkan borang soal selidik, sasaran mereka mengungkapkan kata-kata tersebut adalah seperti berikut:

1.  Orang yang dibenci – Sama ada orang yang dikenali atau tidak seperti musuh dan sebagainya.

2.      Kawan – Biasanya kawan yang lebih rapat dengan mereka.

3.      Diri sendiri – Merujuk kepada pengguna bahasa kesat itu sendiri.

4.      Adik-beradik – Sama ada terdiri daripada kakak, abang atau adik.

5.      Saudara – Biasanya sepupu yang rapat dan seusia dengan responden.

Daripada jawapan tersebut, akan dibuat pembahagian mengikut jawapan pilihan yang mereka berikan dalam bahagian 3.4 (penggunaan bahasa kesat) iaitu kadangkala secara tidak sengaja, selalu dan kadangkala secara sengaja. Setiap penggunaan bahasa kesat itu mempunyai sasaran yang berbeza-beza.

Sasaran bagi mereka yang kadangkala secara tidak sengaja menggunakan bahasa kesat ialah mereka sering mengungkapkan kepada orang yang mereka benci, kawan, diri sendiri, adik-beradik dan juga kepada saudara mereka. Kemudian sasaran bagi mereka yang selalu menggunakan bahasa kesat pula, mereka ungkapkan kepada kawan-kawan, diri sendiri, saudara dan juga kepada orang yang dibenci. Manakala, sasaran bagi mereka yang kadangkaa secara sengaja menggunakan bahasa kesat, mereka ungkapkan kepada kawan dan orang yang mereka benci.

3.6 Situasi Berbahasa Kesat

Situasi berbahasa kesat ialah melihat situasi pada ketika atau keadaan bila responden itu mengungkapkan kata-kata kesat tersebut. Jawapan yang diberikan adalah seperti berikut:

1.      Bergurau.

2.      Marah.

3.      Sedih.

4.      Terkejut.

5.      Kebiasaan.

6.      Melihat sesuatu yang luar biasa.

7.      Stres.

Daripada jawapan tersebut, akan dibuat pembahagian mengikut jawapan pilihan yang mereka berikan dalam bahagian 3.4 (penggunaan bahasa kesat) iaitu kadangkala secara tidak sengaja, selalu dan kadangkala secara sengaja. Setiap penggunaan bahasa kesat itu mempunyai situasi yang berbeza-beza.

Situasi bagi mereka yang kadangkala secara tidak sengaja menggunakan bahasa kesat ialah apabila mereka marah, bergurau, sedih dan terkejut. Kemudian situasi bagi mereka yang selalu menggunakan bahasa kesat pula ialah apabila mereka marah dan bergurau. Manakala, situasi bagi mereka yang kadangkaa secara sengaja menggunakan bahasa kesat ialah apabila mereka marah, bergurau, melihat sesuatu yang luar biasa dan stres.

Selain itu, ada juga responden yang memberi jawapan bahawa mereka telah terbiasa mengungkapkan bahasa kesat. Jawapan yang diberikan ini ialah daripada mereka yang selalu dan kadangkala secara sengaja menggunakan bahasa kesat. Ini menunjukkan bahawa dalam situasi apa pun sama ada ketika marah, bergurau, sedih dan sebagainya mereka dengan lebih mudah akan mengungkapkan bahasa kesat tersebut disebabkan kebiasaan mereka berbahasa kesat. 

3.7 Bahasa Kesat

Berdasarkan jawapan yang diberikan oleh responden, bahasa kesat yang digunakan bukan sahaja terdiri daripada bahasa Melayu baku, malah mereka juga menggunakan bahasa kesat yang terdiri daripada perkataan bahasa Inggeris dan dialek Melayu Brunei. Sebanyak 78 kata-kata kesat yang telah diperolehi, seperti berikut:

Suck, damn, idiot, fuck you, asshole, stupid, shit, hell, crap, loser, fuck off, slut, crazy, egg, bullshit, bitch, fucking, motherfucker, gay, bastard, son of bitch, devil, bauta, kima, pakak, celaka, kurang ajar,  sial,  palui, kurang akal,  gila,  talor, mandau, pacah, tuhur otak, pucung, kelantit, bangang, pukima, buduh, kanlabor, kanmati, baie, boie, palui, monyet, nda berakal, bahai, taie, kaling, babal, bangkai, lului, ngok, cinabai, kelantit, ambutit, parai, kelabit, begok, babi, anak kaling, pelacur, bongok, empuni, babun, selahau, buaya, kurang asam, taie palat, panat, menyamak, bangsat, hitam, jubur, sinting, palau dan taiming.

Berdasarkan kata-kata kesat tersebut, kata-kata kesat yang sering digunakan oleh mahasiswa UBD ialah  palui, shit, gila, talor dan sial.

Selain itu, beberapa contoh frasa dan ayat bahasa kesat yang diberikan, seperti berikut:

“Talur”, “Shit ko ne”, “Palui banar ia atu, anak kaling pakah”, “Babun”, “Baie kali eyh”, “Sial jua ko”, “Kau pon sama jua gilanya”, “Kanlabur jua driver di dapan ani”, “Buduh atu jangan luan diasuh”, “Ey! Palui kali”, “What the hell”, “This is suck”, “Damn”, Taie palat lah ya kan datang”, Eyh banggang banar jua ko ani”, Eyh bangkai eyh”, “Muanya macam baie banar”, “Bongok banar”, “Tuhur otak jua ko ani eyh”, “Mandau usulnya”,   dan sebagainya.

                                                     

Kebanyakan bahasa kesat yang digunakan mempunyai makna atau pengertian yang sama. Berikut ialah beberapa istilah perkataan kesat yang digunakan:

Istilah Data (Bahasa Melayu Standard, Bahasa Inggeris dan Dialek Melayu Brunei)	Makna Istilah
1.      Babun	Nama seekor binatang yang terdapat di Afrika dan Asia, bermuncung seperti anjing, dan biasanya berekor pendek.
2.      Baie, babi	Nama seekor binatang. Kata makian yang digunakan kerana marah (tersangat benci akan seseorang).
3.      Sinting	Tidak waras fikirannya, gila atau tidak siuman.
4.      Taie palat, taie	Perkataan ini merujuk kepada najis dan dianggap kotor dan menjijikkan.
5.      Bangkai	Binatang yang sudah mati atau mayat manusia.
6.      Bangang, bongok, babal, palui, talor	Bodoh.
7.      Mandau	Hantu yang kononnya mempunyai pelbagai rupa.
8.      Kelantit, pukima, celabai	Merujuk kepada unsur-unsur seks. Berupa kata makian.
9.      Sial, celaka	Tidak beruntung, tidak bernasib baik atau malang.
10.  Asshole, suck, fuck	Perkataan ini merujuk kepada unsur-unsur seks.
11.  Bullshit, shit	Perkataan ini merujuk kepada najis dan dianggap kotor dan menjijikkan.

Berdasarkan 78 kosa kata, penggunaan bahasa kesat lebih banyak merujuk kepada penghinaan dan sumpahan sama ada kata-kata tersebut diungkapan ketika sedang marah atau sedang bergurau. Sebagai contoh:

1)      Eh bangang banar jua ko ani. (ketika marah)

2)      Babun ko ani eyh. (ketika bergurau)

Walau bagaimanapun terdapat sebahagian kecil daripada responden menggunakan kata kesat seperti Mandau. Perkataan Mandau ini sebenarnya dianggap tabu oleh masyarakat Melayu Brunei. Ini mungkin mahasiswa itu tidak tahu akan makna perkataan tersebut atau mungkin mereka kurang percaya akan kewujudannya, oleh kerana itu mereka mengungkapkan perkataan Mandau tersebut. Sebagai contoh:

1)      Mandau usulnya!!

Berikut ialah beberapa contoh ayat bahasa kesat yang digunakan berdasarkan situasi:

1.      Bergurau.

“Babun”.

“Kau pon sama jua gilanya ehe”.

2.      Marah.

“Palui banar ia atu, anak kaling pakah”.

“Kanlabur jua driver di dapan ani”.

3.      Sedih.

“Damn”

4.      Terkejut.

“Gila”.

“Eyh pucung”.

5.      Kebiasaan (merangkumi bergurau, marah, sedih, terkejut, melihat sesuatu yang luar biasa, stres dan sebagainya).

“This is suck”.

“What the hell”.

6.      Melihat sesuatu yang luar biasa.

“Kanmati, lawa jua baju ah”.

4.0       DAPATAN KAJIAN & KESIMPULAN

Bahasa kesat yang digunakan adalah mengikut konteks dan situasi yang berbeza-beza sama ada ketika marah, bergurau, terkejut dan sebagainya. Namun bahasa kesat sering digunakan ketika marah dan bergurau. Sebetulnya mahasiswa mengetahui akan bahasa kesat tersebut namun ianya masih digunakan kerana telah terbiasa sehingga tanpa sedar mengungkapkan bahasa kesat tersebut. Dari itu akan timbul kesan yang berbeza-beza dari segi positif seperti mengakrabkan hubungan dan saling mengenali antara satu dengan yang lain dan dari segi negatif pula boleh menimbulkan pergaduhan dan sebagainya.

Oleh yang demikian, bahasa kesat itu diungkapkan dalam lingkungan yang tertutup sahaja iaitu berlaku dalam situasi yang tidak formal. Walaupun perkataan itu dianggap sebagai kesat tetapi sebenarnya menunjukkan perhubungan yang akrab. Secara keseluruhannya, penggunaan bahasa kesat dikalangan mahasiswa UBD bukan ditahap yang membimbangkan. Walau bagaimanapun, sebagai seorang mahasiswa bahasa yang digunakan perlu dijaga walaupun niat sebenar hanya untuk bergurau serta perlu ada nilai yang baik. Ini adalah kerana bahasa yang digunakan itu mencerminkan keperibadian seseorang.

4.1 Faktor-faktor berbahasa kesat

Faktor-faktor berbahasa kesat ini memperlihatkan punca timbulnya penggunaan bahasa kesat di kalangan mahasiswa UBD. Faktor-faktor tersebut ialah:

1.      Pengaruh daripada kawan yang kerap menggunakan bahasa kesat.

2.      Pengaruh daripada media massa sama ada media cetak dan media elektronik seperti majalah, komik, Facebook dan sebagainya.

3.      Pengaruh daripada saudara. Saudara ini merujuk sama ada sebelah ibu atau sebelah bapa. Biasanya sepupu yang rapat dan seusia dengan responden.

4.      Pengaruh daripada masyarakat sekeliling iaitu mereka terdengar perbualan daripada orang lain.

            4.2 Cara-cara mengatasi

Menghalang bukan sesuatu yang mudah tetapi usaha untuk mengurangi dan menghindari daripada berbahasa kesat tentu ada cara. Di antaranya ialah:     

            1. Memperbanyakkan zikir bagi orang Islam.

            2. Mengawal diri daripada rasa marah.

            3. Tegur menegur dan saling ingat mengingati di antara sama lain..

            4. Sentiasa menjaga etika berbahasa, dan sebagainya.

RUJUKAN

Andersson, L. & Trudgill, P. (1990). Bad Language. Great Britain: Basi Blackwell Ltd.

Asmah Haji Omar. (2001). Kaedah penyelidikan bahasa di lapangan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Haini Binti Haji Sabtu. (2008). Bahasa kesat: satu tinjauan awal. Latihan Ilmiah. Program Bahasa Melayu Dan Linguistik, Fakulti Sastera Dan Sains Sosial, Universiti Brunei Darussalam Negara Brunei Darussalam.

Harimurti Kridaklasana. (1983). Kamus Linguistik. Jakarta: Penerbit PT Gramedia.

Jay, T. (1991). Cursing in America: a psycholinguistic study of dirty language in the courts, in the movies, in the schoolyards and on the streets. Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.

Jeniri Amir. (2009). Bahasa negara dan bangsa. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Kamus bahasa Melayu nusantara. (2011). Bandar Seri Begawan: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Kamus Dewan. (2007). Edisi ke-empat. Bandar Seri Begawan: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Kamus linguistik. (1997). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Ostinah Haji Othman, Hajah. (2011). Bahasa kesat di kalangan remaja: kajian kes di Sekolah Menengah Sayyidina Husain, Mukim Sengkurong. Latihan Penyelidikan. Program Bahasa Melayu Dan Linguistik, Fakulti Sastera Dan Sains Sosial, Universiti Brunei Darussalam Negara Brunei Darussalam.

Pusat rujukan persuratan Melayu. (2010). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Pustaka. http://prpm.dbp.gov.my/ (26 Ogos 2010).

Teo Kok Seong. (2007). Sosiolinguistik. Dlm. Zulkifley Hamid, Ramli Md. Salleh & Rahim Aman. (pnyt.). Linguistik Melayu, hlm. 114-128. Edisi kedua. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.